3 stromen
Er zijn drie stromen die gezamenlijk tot een lager kostenniveau of hogere financiering leiden. Bij een korting op het gemeentefonds of specifieke uitkeringen, kan de gemeente een lobbytraject (via de VNG) starten. Daarnaast kan de gemeente zelf (politieke) keuzes maken indien het kostenniveau structureel hoger is dan de inkomsten: een ombuiging. Ook kan de eigen organisatie vaak efficiënter en effectiever ingericht worden. Bij een intern kostenreductietraject komen de kansen hiervoor naar voren. Dat kan leiden tot verschillende maatregelen: 1) transformatie (langdurig, complex, grote besparing), 2) procesverbeteringen (middellange termijn, medium complex, medium besparing), 3) quick wins (snel, niet complex, kleine besparing, ”laaghangend fruit”). Vaak wordt een combinatie uitgevoerd: zo zijn quick wins nodig om draagvlak te krijgen voor andere maatregelen.
Proces kostenreductie en ombuigingen
Het proces voor kostenreducties en ombuigingen begint bij het bepalen van de besparingsdoelstelling en uitgangspunten (voorwaarden). Hierbij kan gedacht worden aan de snelheid van bezuinigen: er is een groot verschil tussen snel ingrijpen en op iets langere termijn kosten verlagen. Er kan gebruik worden gemaakt van een bandbreedte bij een besparingsdoelstelling (en het is wellicht aan te raden om de doelstelling hoger te stellen dan de benodigde besparing, zodat er keuzes gemaakt kunnen worden). Het is belangrijk om te bepalen of reserves ingezet worden, en wanneer (bijv. het eerste jaar wel en daarna niet meer). Een besluit over een sluitende begroting is belangrijk. Ook kan er nagedacht worden of er gebruik gemaakt wordt van natuurlijk verloop of dat er toch een mogelijkheid is voor gedwongen ontslagen. Ook kunnen hier politieke No-Go’s bepaald worden: niet bezuinigen bij domein X of bij activiteit X of bij doelgroep X. Tot slot is het belangrijk om in de beginfase al na te denken over commmunicatie en het creëren van sense of urgency.
Kostenreductie en ombuigingen
Kostenreducties hebben betrekking op het verbeteren van de interne organisatie en deze efficiënter te laten opereren. Ombuigingen zijn politieke keuzes om bepaalde taken van de gemeente (activiteiten) wel, niet of anders uit te voeren. Dit heeft vaak een effect op de maatschappij. Het is belangrijk om te beseffen dat beide trajecten vaak nodig zijn, maar ook dat beide trajecten effect op elkaar hebben. Bij kostenreducties kan er gekeken worden naar de organisatiestructuur, het aantal managers en managementlagen, procesverbeteringen (LEAN – Six Sigma) en verdere digitalisering. Bij ombuigingen zullen er politieke keuzes gemaakt moeten worden over bijv. het stoppen van bepaalde subsidies, het versoberen van bepaalde regelingen of het sluiten van een wijkcentrum. Bij het maken van politieke keuzes is het belangrijk om bij de taken (activiteiten) van de gemeente te weten in hoeverre deze wettelijk verplicht zijn, of er ruimte is in de wijze van uitvoering, of er langdurige (bestuurlijke) overeenkomsten aan ten grondslag liggen, of dat er ruimte is voor beleidsvrijheid. Ook is het goed om inzicht te hebben in de gevolgen en risico’s, en van de mogelijkheid om wel of niet snel een aanpassing door te voeren.
